ژل‌ان گام (فیتوژل) – GELLAN GUM

ژل‌ان گام (Gellan Gum) که با نام‌های تجاری فیتوژل (Phytagel) یا ژل‌رایت (Gelrite) نیز شناخته می‌شود، یک پلی‌ساکارید آنیونی با وزن مولکولی بالاست که توسط باکتری *Sphingomonas elodea* تولید می‌شود. این ماده به عنوان جایگزینی مدرن و برتر برای آگار در کشت بافت گیاهی و میکروبیولوژی مطرح است. ویژگی منحصر به فرد ژل‌ان گام، **شفافیت نوری فوق‌العاده** (Optical Clarity) ژل حاصل از آن است که امکان مشاهده دقیق رشد ریشه‌ها، تشخیص سریع آلودگی‌های میکروبی و آنالیزهای تصویری را فراهم می‌کند. برخلاف آگار که از جلبک دریایی استخراج می‌شود و ممکن است حاوی ناخالصی‌های ناشناخته باشد، ژل‌ان گام محصول تخمیر کنترل‌شده است و خلوص و ثبات کیفیت بالاتری دارد.

مکانیسم ژل‌سازی آن وابسته به حضور کاتیون‌های دوظرفیتی (مانند کلسیم و منیزیم) است؛ بنابراین در محیط‌های کشتی که غلظت کلسیم پایینی دارند، ممکن است ژل ضعیفی تشکیل دهد. ژل‌ان گام با غلظت بسیار کمتر از آگار (حدود 2 تا 3 گرم در لیتر) ژل مستحکمی می‌سازد که از نظر اقتصادی مقرون‌به‌صرفه است. این ماده برای کشت گیاهانی که به ناخالصی‌های آگار حساس هستند (مانند ارکیده و گیاهان چوبی) و همچنین برای کشت پروتوپلاست و تحقیقات ریشه (Rhizosphere) ایده‌آل است.

کاربردها و مصارف

• عامل ژل‌ساز شفاف در محیط کشت بافت گیاهی (تشخیص آسان ریشه و آلودگی).
• کشت باکتری‌های گرمادوست (Thermophiles) به دلیل پایداری حرارتی بالا.
• جایگزین آگار در کشت پروتوپلاست و آزمایش‌های دقیق فیزیولوژیکی.
• محیط کشت میکروبی جامد.

نکات ایمنی

• وابستگی یونی: برای بستن ژل نیاز به کاتیون‌های Ca2+ یا Mg2+ دارد.
• سختی ژل: ژل حاصل سخت‌تر و شکننده‌تر از آگار است.
• نگهداری: در جای خشک.