سدیم آزید (گرید AR) – SODIUM AZIDE, AR GRADE

سدیم آزید (Sodium Azide) با فرمول NaN3، نمکی معدنی، بی‌بو، کریستالی و سفید رنگ است که به دلیل خواص سمی و انفجاری‌اش شهرت دارد. این ماده در آزمایشگاه‌های بیولوژی، بیوشیمی و تشخیص طبی کاربردی حیاتی اما خطرناک دارد. محلول رقیق سدیم آزید (معمولاً 0.01 تا 0.1 درصد) به عنوان یک **نگهدارنده و بیوساید** (Biocide) قدرتمند به بافرهای حاوی آنتی‌بادی، سرم‌ها، ستون‌های کروماتوگرافی و معرف‌های تشخیصی اضافه می‌شود. مکانیسم عمل آن بسیار شبیه به سیانید است؛ آزید با اتصال به اتم آهن در آنزیم “سیتوکروم اکسیداز” (کمپلکس IV زنجیره انتقال الکترون)، تنفس سلولی را در باکتری‌ها و قارچ‌ها متوقف کرده و از رشد آلودگی‌های میکروبی جلوگیری می‌کند.

کاربرد در صنعت خودرو و سنتز آلی

در صنعت خودروسازی، سدیم آزید ماده اصلی و قلب تپنده سیستم‌های **کیسه هوا** (Airbag) است. این ماده در حالت عادی پایدار است، اما در اثر ضربه شدید تصادف و تحریک الکتریکی (توسط یک سنسور)، طی کسری از ثانیه (حدود ۰.۰۳ ثانیه) به شدت تجزیه شده و حجم عظیمی از گاز نیتروژن (N2) خالص تولید می‌کند که باعث باد شدن آنی کیسه هوا و نجات جان سرنشین می‌شود. در شیمی آلی مدرن، سدیم آزید یک واکنش‌گر کلیدی برای سنتز ترکیبات آلی نیتروژن‌دار (آزیدهای آلی) است که در واکنش‌های مشهور “شیمی کلیک” (Click Chemistry) و سنتز هتروسیکل‌ها کاربرد دارند.

کاربردها و مصارف

• نگهدارنده (Preservative) استاندارد در آزمایشگاه‌های ایمونولوژی و بافرهای آنتی‌بادی.
• ماده تولیدکننده گاز (Gas Generant) در ایربگ خودرو و سیستم‌های خروج اضطراری خلبان.
• سنتز ترکیبات دارویی (تترازول‌ها) و واکنش‌های Click Chemistry.
• کشاورزی: کنترل نماتدها و آفات خاکزی (در گذشته).

نکات ایمنی

• سمیت مرگبار: سمیتی مشابه سیانید دارد. استنشاق، بلع یا جذب پوستی آن می‌تواند کشنده باشد.
• خطر انفجار: در تماس با فلزات سنگین (مانند مس و سرب در لوله‌های فاضلاب)، آزیدهای فلزی به شدت انفجاری تشکیل می‌دهد. هرگز محلول غلیظ را در سینک نریزید.
• نگهداری: در ظروف پلاستیکی محکم، دور از اسید و حرارت، و در کمد قفل‌دار.